مبانی نظری و روانشناختی الگوی رجیو امیلیا

لوریس مالاگازی بنیان گذار الگوی رجیو امیلیا ( اهل رجیو امیلیای ایتالیا)

مالاگازی معتقد است مهم‌ترین اصل در انتخاب روش تعلیم و تربیت این است که نباید اسیر امور قطعی و مسلم بود. برنامه درسی رویکرد رجیو، برنامه در حال تکوین و پیش رونده است. در مراکز رجیو برنامه ریزی تحصیلی واحدهای مشخص و از پیش تعیین شده وجود ندارد و به جای آن برنامعه ای قابل انعطاف و متناسب با علایق و نظرات کودکان استفاده می‌شود.

برنامه ای در قالب پروژه‌ها که به تدریج شکل می‌گیرد و کامل می‌شود. در برنامه رجیو به وسعت بخشیدن شبکه‌های ارتباطی، بسیار توجه می‌شود و او این ارتباط و تبادل نظر با مربیان، والدین، اجتماع پیرامون و… را یک روش باز و دموکراتیک می‌خواند. و مسیر دو طرفه تعامل را نیز مانند مسابقه پینگ پنگ می‌داند که در آن مهارت هر دو طرف (هم کودک و هم بزرگسالان) اهمیت دارد.

مستند سازی دیگر ویژگی‌های اصلی در برنامه رجیو است. مربیان با استفاده از امکاناتی نظیر دوربین عکاسی، فیلمبرداری، ضبط صوت، ویدئو، رایانه، کاغذ و قلم و… به ثبت و ضبظ افکار، ایده‌ها، احساسات، عواطف و تجربیات کودکان می‌پردازند.

محتوا و سازماندهی آن

اجرای پروژه‌ها بطور طبیعی ورود به حیطه‌های مختلف علوم تجربی، ریاضیات، ادبیات، مهارت‌های شفاهی گوش دادن و صحبت کردن و نیز آشنایی با حروف، اعداد، تصاویر و نوشته‌ها، مهارت‌های پژوهشی و رشد در ابعاد متفاوت را در پوشش واحدی از فرایند یادگیری بر اساس برنامه پیش رونده (تکوینی) امکان پذیر می‌سازد.

محیط یادگیری رجیو امیلیا

در الگوی رجیو به محیط خیلی اهمیت داده شده و به عنوان «معلم سوم» از آن یاد می‌شود. محیط در این مدل، منعکس کننده فلسفه تربیت کننده جان دیویی و نظریه یادگیری اجتماعی ویگوتسکی است و با حوزه دانش کودکان و قلمرو ارتباطات و احساسات آنان متناسب است. به گفته کادول: همه قسمت‌های محیط مهم‌اند و هیچ فضای حاشیه ای و بی اهمیت تلقی نمی‌شود و هیچگونه گوشه ای بدون ارزش نیست. با ورود به مراکز رجیو مفهوم فضایی دلپذیر با طراحی زیبا، هماهنگ، مملو از آرامش که تسهیل گر ارتباط، تعامل و اکتشاف است به کودکان به عنوان موجوداتی کنجکاو، خیال پرداز، خلاق، شایسته و توانمند احترام می‌گذارد.

هر مرکز شامل سالن ورودی مناسب جهت خوش آمدگویی، این ارمغان را برای بزرگسالان به ارمغان می‌آورد که این مراکز علاوه بر کودکان متعلق به آن‌ها نیز هست. وجود نیمکت‌هایی برای نشستن والدین، تابلوهای نصب شده که اطلاعاتی درباره طرح‌های مرکز، فهرست رخدادها، اسامی مربیان و پیام‌هایی که انعکاسی از زندگی کودک است به چشم می‌خورد که از ویژگی‌های این بخش از مدارس رجیو است. به عبارتی دیوارها، سالن و حتی سقف آویزها با کودکان و اولیا سخن می گویند و تاریخ زندگی هر مرکز را به صورتی مستند روایت می‌کنند و دنیایی از شور زندگی، اکتشاف و یادگیری خلاقیت و پویایی و لیاقت و توانایی را نمایش می‌گذارند.

روش رجیو امیلیا

روش این رویکرد، یک روش اکتشافی است. روشی که زمینه بروز و ظهور قدرت‌های درونی کودکان را فراهم می‌سازد و سبب رشد اجتماعی، علمی، ادبی، اخلاقی و هنری آنان می‌شود. این رویکرد از طریق اجرای پروژه‌ها سبب یادگیری عمیق در کودکان می‌شود. عنوان پروژه توسط مربیان، اولیا و با توجه به شنیدن مکالمات، خاطرات و داستان‌هایی که بچه‌ها بازگو می‌کنند بوجود می‌آید. و پروژه‌ها نیز باید ویژگی‌هایی که قابل اجرا باشد را داشته باشد. در اجرای هر پروژه بچه‌ها بصورت گروهی روی موضوعی کار می‌کنند و مدت زمان اجرای آن‌ها نیز متفاوت است.

مثال: قبل از شروع تابستان، قرار بر این شد که وقتی کودکان مسافرت می‌روند جعبه‌هایی با خود ببرند و هر چیز جالبی که می‌بینند در آن‌ها جای دهند، پس از بازگشت مربیان پرسیدند: چشم‌هایتان چه دیدند؟ گوش‌هایتان چه چیزهایی شنیدند؟

مربیان متنظر بودند کودکان در خصوص ساحل، ماهیگیری، غروب خورشید و… صحبت کنند اما از آنجا که کودکان آزاد بودند هر چه می‌خواهند بگویند ماجرای غیر منتظره ای رخ داد (صحبت از شلوغی و ازدهام جمعیت در خیابان‌ها)

مسافرت ← دیده‌ها، شنیده‌ها، جمع آوری اشیا جالب ← حرف‌های غیر منتظره کودکان در خصوص شلوغی ← نقاشی کردن دیده‌ها ← ضبط صحبت بچه‌ها ← تفاوت میان گفته‌ها و آنچه کشیده بودند ← توضیحات بچه‌ها و رفع تناقض گفته‌ها با نقاشی‌ها ← بردن بچه‌ها به خیابان شلوغ و عکس گرفتن بچه‌ها از شلوغی ← به تصویر کشیدن ازدهام

پروژه

مرحله اول: چگونگی آغاز پروژه

مرحله دوم: تحقیق و جستجو به منظور یافتن پاسخ پرسش‌ها و جمع آوری اطلاعات و دسته بندی آن‌ها

مرحله سوم: نتیجه گیری نهایی و به نمایش گذاشتن مستند است و آنچه کودکان مربیان ارائه داده‌اند. نقش مربیان – مشارکت اولیا – منابع و… هم در تحقیق و بهتر انجام شدن پروژه مؤثر است.